Όταν η Ψυχική Υγεία χρησιμοποιείται ως διαφημιστικό σλόγκαν
Στην Ελλάδα, κατά την διάρκεια της πρώτης καραντίνας, με ευχάριστη έκπληξη άκουσα για πρώτη φορά να επαναλαμβάνονται οι λέξεις «ψυχική υγεία» από τις εκπομπές και τα σποτ των ΜΜΕ που μιλούσαν για πρόληψη, μέριμνα και πρόσβαση στις αντίστοιχες υπηρεσίες. Ποτέ στο παρελθόν η κρισιμότητα και η επιτακτικότητα λήψης μέτρων υπέρ της ψυχικής υγείας δεν είχαν αναφερθεί ανοιχτά, δημόσια και για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα στην τηλεόραση. Μια ενημέρωση για την φροντίδα της εσωτερικής μας ισορροπίας υπό την πίεση του εγκλεισμού ήταν βέβαια επιβεβλημένη αλλά η ελπίδα ότι επιτέλους άνοιξε η δημόσια συζήτηση για το θέμα, κορυφώθηκε με την δημιουργία υπουργικού χαρτοφυλακίου εστιασμένου σε αυτό. Και τι έγινε μετά; Τίποτα.
Στη χώρα μας πολλά πράγματα γίνονται απλά και μόνο για επικοινωνιακούς λόγους. Έτσι ζούμε ένα ακόμα πυροτέχνημα που μάλιστα κάνει και τη φοβερή ζημιά του να δίνει την εντύπωση – σε όσους δεν είναι γνώστες του επιστημονικού πεδίου – να νομίζουν ότι αυτό είναι, μέχρι εκεί φτάνει, τι άλλο θα μπορούσε δηλαδή να συμβεί; Η ψυχική υγεία δεν είναι ζήτημα για να παίζεις παιχνίδια στο όνομά του. Είναι κοινωνικό, επειδή αφορά στην διαμόρφωση της ποιότητας της ζωής μας. Ηθικό, επειδή συντηρεί τις ανισότητες και μπλοκάρει την ισότιμη πρόσβαση στη λήψη υπηρεσιών. Οικονομικό, επειδή το World Economic Forum προειδοποιεί ότι, μέχρι το 2030, οι παγκόσμιες δαπάνες φροντίδας και νοσηλείας των ωφελούμενων θα εκτοξευθούν στο αστρονομικό ποσό των 16 τρισεκατομμυρίων δολαρίων, αν δεν αναχαιτίσουμε από κοινού την κατρακύλα. Και είναι ζήτημα ζωής και θανάτου, επειδή κάθε 40 δευτερόλεπτα κάποιος στον κόσμο αυτοκτονεί (πηγή: WHO).
Δεν αρκεί να πληρώσεις ή να καλέσεις κάποιον εθελοντικά στο γυαλί να σου πει να απευθυνθείς σε ψυχολόγο σε περίπτωση που νιώθεις άσχημα. Συγνώμη αλλά έχουμε προοδεύσει ως ανθρωπότητα από αυτό το σημείο μηδέν. Από την άλλη, δεν χρειάζεται καν να βάλεις το μυαλό σου να δουλέψει, γιατί το αβαντάζ του να τα κάνεις όλα τελευταίος είναι ότι μπορείς να κοπιάρεις τις καλές πρακτικές άλλων λαών και να καμωθείς ότι τις σκέφτηκε το υπουργικό σου συμβούλιο. Μια ματιά στο πλήθος προγραμμάτων προς όλες τις ηλικίες που λαμβάνουν χώρα παγκοσμίως, είναι ικανή να κάνει κάποιον να καταλάβει πόσο πίσω είμαστε σε αυτό τον τομέα, με μηδενική πιθανότητα να προλάβουμε τις εξελίξεις. Με άλλα λόγια, θα πληρώσουμε την έλλειψη στρατηγικής για την υγεία με πάσης φύσεως απώλειες και κατακερματισμένο πνεύμα. Μπορεί βέβαια να φτιάξουμε καμιά νόστιμη, δακρύβρεχτη διαφήμιση που θα μας κοστίσει ο κούκος αηδόνι και θα τονίζει την «ανικανότητά» μας (γιατί δεν κάνεις κάτι; Γιατί δεν πας σε ψυχολόγο; ΕΣΥ) αντί για την ευθύνη της επίσημης πολιτείας που αδιαφορεί.
Το φετινό μήνυμα της Παγκόσμιας Ημέρας για την Ψυχική Υγεία (World Mental Health Day, 10 Οκτωβρίου 2020) καλεί για μεγαλύτερες επενδύσεις σε προγράμματα πρόληψης και έγκαιρης παρέμβασης αλλά και ισότιμη πρόσβαση σε υπηρεσίες. Η ψυχική υγεία είναι ανθρώπινο δικαίωμα που βρίσκεται στο περιθώριο. Υπάρχουν ελλείψεις σχεδόν στα πάντα, από προσωπικό και δομές μέχρι διαθέσιμα προγράμματα ψυχοεκπαίδευσης, πρόληψης, φροντίδας, εποπτείας. Το μήνυμα δεν φτάνει μέχρι την οικογένεια, δεν απλώνεται γύρω της ως δίχτυ ασφαλείας. Έχει μηδαμινή επίδραση στις νεαρές ηλικίες, Δεν αναγνωρίζεται από το κράτος. Η ψυχική υγεία δεν «συνταγογραφείται». Το σύστημα δεν διδάσκει την ολόπλευρη θεώρηση της υγείας, την σχέση ψυχής-σώματος. Δεν προνοεί, αφήνει την κακοποίηση να καλπάζει. Δεν συμπονά και δεν συναισθάνεται. Δεν τρέφει τον παραμικρό σεβασμό για τους φροντιστές ανθρώπων που πάσχουν από ψυχικές νόσους.
Η ψυχική υγεία δεν μπορεί να αποτελεί πλατφόρμα για διαφημιστικούς πειραματισμούς, ούτε είναι φιλοσοφικό ερώτημα για να παραμένει κανείς στις ημερίδες μεταξύ κοσμικών ή στα άρθρα των περιοδικών. Οι τίτλοι και οι περγαμηνές των ανθρώπων που θα «αναλάβουν», θα πουν κάτι βαρύγδουπο και θα ολοκληρώσουν την υποχρέωση τους για τη μέρα, δεν έχουν καμία σημασία. Απαιτούνται συνεχείς, στοχευμένες, παράλληλες δράσεις, διεπιστημονικές συνεργασίες, ενημέρωση από/προς όλες τις βαθμίδες και συμπερίληψη του θέματος σε όλα τα προγράμματα κοινωνικής πρόνοιας. Είμαστε πολύ πίσω από τον παγκόσμιο στόχο του 2020 που μιλάει για λεφτά στην υγεία αλλά ας κάνουμε μια εθνική προσπάθεια να σηκωθούμε στα πόδια μας, ‘Η ας ανακαλύψουμε επιτέλους αυτούς που μπορούν να κάνουν την υπέρβαση.
COVID-19: Το ”Μένουμε Σπίτι” δεν υπάρχει ως επιλογή για τους αστέγους
Η Φιλελεύθερη Συμμαχία, λαμβάνοντας υπόψη τις σχετικές με τους αστέγους κατά την Covid-19 περίοδο πληροφορίες του Ελληνικού Δικτύου για το Δικαίωμα στη Στέγη και στην Κατοικία, καλεί άμεσα την ελληνική πολιτεία να λάβει μέτρα για την στήριξη και την υγειονομική τους περίθαλψη.
Οι άνθρωποι που ζουν στο δρόμο ή αντιμετωπίζουν έλλειψη στέγης είναι μια ιδιαίτερα ευάλωτη ομάδα στο πλαίσιο της πανδημίας του COVID-19. Οι συνθήκες στις οποίες διαβιούν, συχνά μαζί με κακή υγεία ή αναπηρίες, συνεπάγονται υψηλό κίνδυνο μετάδοσης του ιού, αλλά και ελλιπή πρόσβαση σε χώρους υγιεινής, προσωπικής φροντίδας και χώρους απομόνωσης. Εάν άστεγοι μολυνθούν με το COVID-19, είναι πολύ πιθανό να αρρωστήσουν σοβαρά και να πεθάνουν. Αντιμετωπίζουν πολλαπλά εμπόδια πρόσβασης στην υγειονομική περίθαλψη και στη σχετική πληροφόρηση, με σοβαρή πιθανότητα μετάδοσης του ιού σε άλλους. Η προστασία των αστέγων αποτελεί σημαντικό στοιχείο και προτεραιότητα.
Ένα μήνα και 2 μέρες μετά το πρώτο κρούσμα κορονοϊού στην Ελλάδα, η ελληνική πολιτεία εξακολουθεί να παριστάνει ότι αυτοί οι άνθρωποι δεν υπάρχουν, δεν τους “βλέπει” ή στην καλύτερη περίπτωση τους θεωρεί πολίτες δεύτερης και τρίτης κατηγορίας, μη έχοντας λάβει κανένα απολύτως μέτρο για την προστασία τους.
Οι ηλικιωμένοι άστεγοι και όσοι πάσχουν από χρόνιες παθήσεις αδυνατούν να καλύψουν ακόμη και τις πολύ βασικές τους ανάγκες. Τα καφέ και τα εστιατόρια έχουν κλείσει και δεν υπάρχει πλέον πρόσβαση σε τουαλέτες και σίτιση ή άλλη βοήθεια. Οι παρεμβάσεις μείωσης βλάβης του ΚΕΘΕΑ και του ΟΚΑΝΑ έχουν ελαττωθεί, κάτι που αυξάνει τον κίνδυνο λοιμωδών νοσημάτων λόγω χρήσης της ίδιας σύριγγας, ενώ το street work έχει διακοπεί τελείως. Καμία δομή αστέγων δεν δέχεται τους χρήστες ναρκωτικών ουσιών. Οι κοινωνικές υπηρεσίες των Δήμων λειτουργούν με προσωπικό ασφαλείας ή δεν λειτουργούν καθόλου. Μειωμένο επίσης είναι και το προσωπικό που υποστηρίζει πρόσφυγες/ αιτούντες άσυλο στα ΚΥΤ και το πρόγραμμα PHILOS II. Δεν έχουν ακόμη αποσταλεί οδηγίες από τις αρμόδιες αρχές αναφορικά με τις δομές κοινωνικής φροντίδας.
Στο πλαίσιο αυτό καλούμε την ελληνική πολιτεία να λάβει τα εξής μέτρα:
– Άμεσες εξετάσεις για τον COVID-19 σε όλους τους φορείς που εξυπηρετούν αστέγους, διαχωρίζοντας ασθενείς θετικούς στον ιό από αυτούς που είναι απαλλαγμένοι και δημιουργώντας νέες έκτακτες προσωρινές εγκαταστάσεις για να φιλοξενούν και να φροντίζουν ξεχωριστά την κάθε ομάδα.
– Επιτόπιες δράσεις στο δρόμο για την παροχή υλικού προσωπικής υγιεινής, φαγητού και νερού.
– Ενισχυμένα μέτρα υγιεινής στις υφιστάμενες δομές παροχής στέγης, πληροφόρηση και συμβουλευτική για τους χρήστες όλων των υπηρεσιών, σχεδιασμό έκτακτης ανάγκης όσον αφορά τα στελέχη και διάθεση υγειονομικού προσωπικού σε υπηρεσίες αστέγων.
– Πρόσθετα καταλύματα έκτακτης ανάγκης σε επίπεδο περιφέρειας για τη μείωση του υπερπληθυσμού των ξενώνων και τη διευκόλυνση της σωματικής απομόνωσης, με την αξιοποίηση κλειστών ξενοδοχείων, κενών μονάδων Airbnb, δημόσιων κτηρίων ή άλλων χώρων που θα μπορούσαν να στηρίξουν τις ανάγκες ευπαθών ομάδων.
Η απρόσκοπτη και ισότιμη πρόσβαση των συνανθρώπων μας στις δομές και στις υπηρεσίες φροντίδας και εξυπηρέτησης των αναγκών τους, δεν μπορεί παρά να αποτελεί προτεραιότητα κάθε ευνομούμενου κράτους.