Οι εθνικές μας ψευδαισθήσεις
Της Δέσποινας Λιμνιωτάκη*
Οι βανδαλισμοί δημόσιας περιουσίας και οι εικόνες της γενικευμένης βίας που τους συνοδεύουν, δεν αξιολογούνται από τους ανθρώπους με τον ίδιο τρόπο, ούτε προκαλούν σε όλους αποστροφή. Η συμπεριφορά μας – που είναι σε μεγάλο βαθμό προϊόν κοινωνικών αλληλεπιδράσεων και του συστήματος μέσα στο οποίο μεγαλώνουμε – κάνει την «πατριωτική» πράξη διαμαρτυρίας του ενός να αποτελεί το καταστροφικό, επαναλαμβανόμενο δράμα του άλλου. Ο λόγος που μερικοί αισθανόμαστε δεσμώτες του μπάχαλου και της ανομίας που επικρατούν στη χώρα την στιγμή που άλλοι ονειρεύονται παγκόσμιες επαναστάσεις, βρίσκεται καταρχάς στην μετάφραση. Ναι, όσο κι αν φαίνεται απλοϊκή μια τέτοια εξήγηση, μια συμπεριφορά «επιβραβεύεται», ενισχύεται και πυροδοτείται από το νόημα που θα της προσδώσει το κοινωνικό σύνολο: όσο πιστεύουμε ότι η αλλαγή μπορεί να ξεκινήσει από μια μολότωφ ή ότι τα χρόνια επεισόδια στην χώρα είναι απλά το φυσικό αποτέλεσμα του ότι οι άνθρωποι δεν αντέχουν άλλο την λιτότητα, παρόλο που οι ίδιοι την έχουν συντηρήσει εν πολλοίς με την ψήφο τους, θα πληρώνουμε στην κυριολεξία τα σπασμένα. Η αποδοχή των παραβατικών πράξεων και η συμπαράσταση προς όσους κάνουν τέτοιες πράξεις, τα σχόλια περί κακής και καλής βίας, όλα τα «ε, και τι έκαναν πια τα παιδιά», όλοι οι αστεϊσμοί, ο λαϊκισμός που τρέφει το «δημιουργικό» χάος και η δημαγωγία, δημιουργούν το λιγότερο ένα κύκλο εθνικής ασυνεννοησίας και ένα αφήγημα που βρίσκει διέξοδο στην αγελαία συμπεριφορά. Με άλλα λόγια, οι καταστροφές δεν θα σταματήσουν όσο υπάρχει μεγάλη μερίδα πληθυσμού που τις επικυρώνει στην συνείδηση του κόσμου χρησιμοποιώντας κοινωνικοπολιτικούς ισχυρισμούς. Αλλά και στους υπόλοιπους μπορούμε να διακρίνουμε μια έμμεση συνεισφορά, μια ασυγκινησία για συμμετοχή σε διάλογο αφιερωμένο στον ρόλο της βίας στη χώρα μας σήμερα. Επειδή η βία και οι βανδαλισμοί είναι, δυστυχώς, κάτι περισσότερο από ένα σύμπτωμα, εξυπηρετούν τις εθνικές μας ψευδαισθήσεις. Και αυτό το καταλαβαίνει κανείς από το πόσο εύκολα είμαστε διατεθειμένοι να θεωρήσουμε υπεύθυνο κάποιον εξωτερικό «άλλο» για το χάλι που επικρατεί, ενώ υπάρχουν δεκάδες εσωτερικοί εχθροί του συλλογικού μας εαυτού να οπλίζουν το χέρι αυτού που πετάει κάθε φορά την πρώτη πέτρα.
*Η Δέσποινα Λιμνιωτάκη είναι Κοινωνική Ψυχολόγος, Σύμβουλος Ομάδων σε θέματα Διομαδικών Διεργασιών και μέλος της Συντονιστικής Επιτροπής της Φιλελεύθερης Συμμαχίας
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα “Φιλελεύθερος” στις 11 Δεκεμβρίου 2018.