Σταυρός ή λίστα για τις ευρωεκλογές: Έχει σημασία;

Αναδημοσίευση απο το arriton.gr

Ολύμπιος Ράπτης,   Αθηνά Δράκου

Η επικείμενη αλλαγή του εκλογικού νόμου για τις προσεχείς ευρωεκλογές από λίστα σε σταυρό προκάλεσε έντονες συζητήσεις και αντιδράσεις. Έχει σημασία;

Ναί, εάν το πλαίσιο αναφοράς είναι η εσωτερική πολιτική σκηνή.

Αναγνωρίζεται (επιτέλους) το ότι το ισχύον σύστημα ενδυνάμωσε υπέρμετρα τον αρχηγισμό εντός των κομμάτων. Επικρίθηκε επίσης ο κοντόφθαλμος τακτικισμός και ο παραδοσιακός πολιτικαντισμός. Είναι τέλος προβλέψιμο το πως τα “mainstream” μέσα ενημέρωσης θα προωθήσουν σε μία αχανή, αλλά ενιαία, πανελλαδική περιφέρεια τους «εθνικά αναγνωρίσιμους».

Δεν έχει ιδιαίτερη σημασία ωστόσο, εάν το πλαίσιο αναφοράς είναι η ίδια η Ευρωπαϊκή Ένωση.

Οι ευρωεκλογές πάσχουν από ένα διαρκώς διευρυνόμενο έλλειμμα νομιμοποίησης, ενώ εντονότερη είναι και η αίσθηση του δημοκρατικού ελλείματος. Αυτά τα δύο δεν είναι έννοιες ταυτόσημες.

Έλλειμμα νομιμοποίησης γιατί ο μ.ό. συμμετοχής των πολιτών στην Ε.Ε. ακολουθεί διαχρονικά καθοδική πορεία βρισκόμενος στο ιστορικά χαμηλότερο (43%) στις τελευταίες εκλογές του 2009 (αντίθετα ο αντίστοιχος μέσος όρος για τις τελευταίες εθνικές εκλογές σε όλη την Ε.Ε. ήταν στο 72%). Στην Ελλάδα η συμμετοχή τότε στις κάλπες μόλις και πέρασε το 50% των εγγεγραμμένων . Σε Γαλλία και Γερμανία τα ποσοστά κυμάνθηκαν πολύ χαμηλά, κοντά στον μ.ό. της Ε.Ε., και ελάχιστα πάνω από το Ηνωμένο Βασίλειο [μια χώρα στο κάτω κάτω με ισχυρή παράδοση ευρωσκεπτικισμού]. Όσο παράδοξο λοιπόν και αν ακούγεται, «οι Βρυξέλλες είναι πολύ μακριά από τον μέσο πολίτη», (κυρίαρχο σύνθημα των επικριτών της ευρωπαϊκής ενοποίησης) όμως την ίδια στιγμή αδιαφορούμε, εμείς οι πολίτες, για την ευρωπαϊκή πολιτική και τους εκπροσώπους μας στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (ΕΚ).

Είναι ενδεικτικό το ότι σχετική μελέτη του ΕΚ αμέσως μετά τις ευρωεκλογές του 2009 απεφάνθη ότι μόλις ένα 5% του δείγματος των ερωτηθέντων ψηφίζει πρωτίστως «επειδή τους ενδιαφέρουν οι ευρωπαϊκές υποθέσεις»!.

Ακόμα και σήμερα είναι αμφίβολο εάν ο μέσος ψηφοφόρος μπορεί να απαριθμήσει 5 εκπροσώπους του στο ΕΚ. Με το σύστημα του σταυρού και ως αποτέλεσμα της κινητοποίησης των κομματικών μηχανισμών και δικτύων υπέρ των όποιων «αναγνωρίσιμων», ειναι πιθανόν αυτό να είναι πλέον δυνατό στο μέλλον. Αυτό όμως που θα παραμείνει στον πολίτη είναι το αίσθημα ότι στις Βρυξέλλες ούτε μεταφέρονται ούτε συζητιούνται οι όποιες απόψεις του. Αυτό πρακτικά είναι ο ορισμός του δημοκρατικού ελλείμματος.

Και τα εθνικά κόμματα έχουν τεράστιο μερίδιο ευθύνης.

Εάν εξαιρέσουμε τα κόμματα και τους εκπροσώπους του ολοκληρωτισμού, του απομονωτισμού και αντι-ευρωπαϊσμού εξ αριστερών και δεξιών του πολιτικού φάσματος, λίγοι ίσως από τους λοιπούς ευρωβουλευτές είχαν ή έχουν ξεκάθαρες και, αν ναι , επαρκώς επικοινωνημένες τοποθετήσεις στον μέσο ψηφοφόρο αναφορικά με «καυτά» θέματα της Ε.Ε. όπως η τραπεζική ένωση, η ομοσπονδιοποίηση της Ε.Ε., η πολιτική εμπορικών σχέσεων της Ε.Ε. με την Κίνα και τις ΗΠΑ, η ενεργειακή και μεταναστευτική πολιτική, η άμυνα και ασφάλεια, ο προϋπολογισμός της Ε.Ε. κ.ο.κ. Πόσοι αλήθεια από τους εκλεγμενους εκπροσώπους μας στην Ευρωβουλή φροντίζουν να διατηρούν μία συστηματική και αμφίδρομη επικοινωνία με την εκλογική τους βάση πάνω σε σημαντικά νομοσχέδια και ψηφίσματα στο ΕΚ; Και σε ποιο βαθμό τα εθνικά κόμματα παρέχουν την υποδομή και υποστήριξη για την διεξαγωγή τέτοιων συζητήσεων;

Αν τα παραπάνω ερωτήματα φαντάζουν θεωρητικά, ας έχουμε υπ’όψιν το παράδειγμα του μη δεσμευτικού ψηφίσματος του Ευρωκοινοβουλίου με τίτλο “Ευρωπαϊκή Συνείδηση και Ολοκληρωτισμός” (Απρ. 2009) με την ρητή αναφορά σε ναζισμό, σταλινισμό, φασιστικά και κομμουνιστικά καθεστώτα και τα εγκλήματα τους. Κανένας από τους τότε εκλεγμένους Έλληνες ευρωβουλευτές, και αντίθετα στην απόφαση όλων των μεγάλων ευρωπαϊκών πολιτικών οικογενειών, δεν θέλησε να συνταχθεί ρητά με την συντριπτική πλειοψηφία του ΕΚ (88% των μελών του) μπροστά στο αυτονόητο: “ από την οπτική γωνία των θυμάτων, δεν έχει σημασία ποιο καθεστώς τους αφαίρεσε την ελευθερία, τους βασάνισε ή τους δολοφόνησε, για οποιονδήποτε λόγο”.

Ακόμα λοιπόν και αν το αποτέλεσμα των εκλογών τύχει αυξημένης νομιμοποίησης λόγω αυξημένης συμμετοχής , η συζήτηση για την Ε.Ε. δεν θα προαχθεί σημαντικά και κατά συνέπεια η αίσθηση του δημοκρατικού ελλείμματος θα παραμένει, ενισχύοντας ακόμα περισσότερο τον αντι-ευρωπαϊσμό σε όλο το πολιτικό φάσμα.

Σε χώρες όπως η Ολλανδία και Αυστρία, κόμματα φιλελεύθερα-μεταρρυθμιστικά και φιλοευρωπαϊκά αναλαμβάνουν την ευθύνη διεξαγωγής της σχετικής ανάδειξης και ιδεών και υποψηφίων για τις Ευρωεκλογές. Στην Αυστρία μάλιστα το NEOS άνοιξε την διαδικασία υποψηφιότητας ευρωβουλευτή σε οποιονδήποτε Αυστριακό πολίτη το επιθυμεί (μέλος ή μη μέλος). Γιατί το ζήτημα πλέον δεν είναι μόνο η εσωκομματική δημοκρατία, αλλά η συμμετοχή, η διαφάνεια και η ενδυνάμωση του πολίτη, καθώς και η ένταξη στην πολιτική των πραγματικά «άξιων» από όπου και αν προέρχονται, και ας μην έχουν «κομματικά ένσημα και παράσημα» ή έστω το προνόμιο της προσωπικής γνωριμίας με τα ανώτερα κλιμάκια του όποιου κόμματος.

Οι επικείμενες ευρωεκλογές είναι μάλλον μία χαμένη υπόθεση από την σκοπιά της μείωσης του δημοκρατικού ελλείματος και της ενίσχυσης της πίστης στην ευρωπαϊκή ενοποίηση. Είναι ωστόσο καιρός να τολμήσουμε με ορίζοντα τις μεθεπόμενες (2019), αν θέλουμε οι ευρωεκλογές να αποκτήσουν πραγματική σημασία.

—–

Η Αθηνά Δράκου είναι περιβαλλοντολόγος και αντιπρόεδρος της Φιλελεύθερης Συμμαχίας.

Ο Ολύμπιος Ράπτης είναι σύμβουλος επιχειρήσεων σε πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης.