Ύμνος στην Ελευθερία (Σκέψεις με αφορμή τον θάνατο της Margaret Thatcher)

Η μακροβιότερη πρωθυπουργός της Μ.Βρετανίας (3 διαδοχικές θητείες, 1979-1990), της χώρας που γέννησε την κοινοβουλευτική δημοκρατία, απεβίωσε στις 8 Απριλίου 2013.

Υπενθυμίζοντας ότι η Margaret Thatcher πολιτεύτηκε με το κόμμα των Συντηρητικών, θα προτιμήσουμε να αποφύγουμε την πεπατημένη – την αποτίμηση δηλ. των υπέρ και των κατά της πολιτικής της, και πόσω μάλλον μία πολιτική αγιογραφία (όπως ίσως θα αναμένει η πλειονότητα της ελληνικής κοινωνίας από τους φιλελεύθερους στην Ελλάδα).

Επιλέγουμε καλύτερα να υμνήσουμε την ελευθερία.

«Η πολιτική υπέρ της ελευθερίας του ατόμου είναι η μόνη πραγματικά προοδευτική πολιτική»[1], είχε  επισημάνει ο Friederich August von Hayek (1899-1992), ίσως ο πιο σημαντικός στοχαστής του φιλελευθερισμού κατά τον 20ο αιώνα, βραβευμένος με Βραβείο Νόμπελ στο πεδίο των Οικονομικών Επιστημών (1974) και με σημαντική ιδεολογική επιρροή στην αποθανούσα.

Η M.Thatcher προώθησε την οικονομική ελευθερία. Έπεισε την πλειοψηφία των Βρετανών πολιτών να ενστερνιστεί  το ότι η μακροπρόθεσμη, όχι η πρόσκαιρη, ελευθερία ενός έθνους δεν κατακτάται με μακροχρόνιες πολιτικές τόνωσης της κατανάλωσης, προστατευτισμό και κρατικοποιήσεις. Η υπονόμευση της παραγωγικής οικονομίας, ωθεί τις χώρες σε αυξανόμενο δανεισμό εις βάρος των μελλοντικών γενεών, οικονομική επιτήρηση ή/και χρεωκοπία και μειωμένο κύρος στην διεθνή σκηνή.

Η ίδια έλεγε πως ‘δε μπορεί να υπάρξει πραγματική ελευθερία αν δεν υπάρξει οικονομική ελευθερία’. [2]

Δυστυχώς δεν έπεισε και στην Ελλάδα. Το κράτος-εργοδότης (με τα λεφτά των άλλων) συμμετέχει σχεδόν κατά τα 2/3 στο ΑΕΠ της χώρας, η αύξηση του οποίου στην περίοδο 2000-2008 οφειλόταν κατά 97% στην κατανάλωση[3]. Αντί κάποιας ρήσης της M.Thatcher, θα παραθέσουμε ότι «Η αντι-φιλελεύθερη πολιτική είναι μία πολιτική ανάλωσης κεφαλαίου. Προτείνει να προσφέρουμε πλουσιοπάροχα για το παρόν, εις βάρος του μέλλοντος», όπως είχε υποστηρίξει ο Ludwig von Mises (1881-1973), μία από τις λιγοστές φωνές υπέρ της ελευθερίας στην Γερμανία του μεσοπολέμου, την εποχή της ανόδου του εθνικοσοσιαλισμού.

Η M.Thatcher δεν διακρίθηκε εξίσου ωστόσο στο πεδίο των πολιτικών και κοινωνικών ελευθεριών. Αντιτάχθηκε στην επανένωση της διαμελισμένης στα δύο Γερμανίας. Αντιτάχθηκε δηλ. στο ατομικό δικαίωμα του κάθε ανατολικογερμανού υπέρ της επιδίωξης της ευτυχίας ισότιμα με τους αδελφούς δυτικογερμανούς. Τάχθηκε υπέρ των περιοριστικών μεταναστευτικών πολιτικών. Εμπόδισε την επιβολή κυρώσεων στο καθεστώς της Ν.Αφρικής και στήριξε απερίφραστα απολυταρχικά καθεστώτα, όπως αυτά της Χιλής και της Ινδονησίας. Υπό αυτό το πρίσμα, αν «ο φιλελευθερισμός δεν είναι πολιτική που προωθεί τα συμφέροντα κάποιας συγκεκριμένης ομάδας, αλλά πολιτική που προωθεί τα συμφέροντα όλης της ανθρωπότητας» (L. von Mises) και εάν η εδραίωση της ειρήνης, της δημοκρατίας, του κράτους δικαίου και του σεβασμού των ατομικών δικαιωμάτων στην Ευρώπη περνάει μέσα από την Ευρωπαϊκή Ένωση, τότε η ταύτιση του φιλελευθερισμού με την συνολική πολιτική της M.Thatcher είναι λανθασμένη. Μερικώς έστω, αλλά λανθασμένη.

Αναφορικά λοιπόν με την Ελλάδα, το δίδαγμα για εμάς είναι ότι ο φιλελευθερισμός πρέπει να είναι και οικονομικός και πολιτικός και κοινωνικός.

Σε ένα κομβικό σημείο της πολιτικής της σταδιοδρομίας η  M.Thatcher τόνισε: «Κάντε μεταστροφή, εάν θέλετε. Η κυρία δεν γυρνάει!» (“U turn, if you want to. The lady’s not for turning!”). Παραφράζοντας, θα λέγαμε ότι εάν και όταν η ελληνική κοινωνία αποφασίσει την δικιά της πραγματική μεταστροφή, έστω και μερικώς, με ή χωρίς ρητές αναφορές στον φιλελευθερισμό, η ελευθερία θα γυρίσει!

[1] «Το Μικρό Βιβλίο του Φιλελευθερισμού», ΚΕΦΙΜ (Κέντρο Φιλελευθέρων Μελετών) – Μάρκος Δραγούμης, 03/2013.

[2] “there can be no liberty unless there is economic liberty”

[3]  “Greece 10 years ahead”, McKinsey & Co., 03/2012