Με Brexit ή χωρίς, είναι ο κρατισμός, ανόητε!
Του Ολύμπιου Ράπτη
Πολλοί εκτιμούν ότι σε ενδεχόμενο rexit ένα τεράστιο βήμα προς μία “περισσότερη Ευρώπη” ίσως γίνει τελικά πραγματικότητα. Θα γίνει όντως;
Μικρά μαθήματα ευρωπαϊκής ιστορίας
Αρχές της δεκαετίας του ΄50 και η προοπτική επανεξοπλισμού της Δ. Γερμανίας ωθεί τα μελλοντικά ιδρυτικά μέλη της ΕΟΚ να συνάψουν Συνθήκη στην βάση γαλλικής πρότασης (“Σχέδιο Pleven”, από τον Γάλλο Πρωθυπουργό της περιόδου εκείνης) η οποία προέβλεπε έναν υπερεθνικό ευρωπαϊκό στρατό και κεντρικές αμυντικές δαπάνες. Η κατάληξη: η Συνθήκη δεν επικυρώθηκε στο γαλλικό Κοινοβούλιο στο όνομα της εθνικής κυριαρχίας κατόπιν συμμαχίας της γκωλικής δεξιάς και της κομμουνιστικής αριστεράς!
“Περισσότερη Ευρώπη” σήμερα;
Στην παρούσα περίοδο η “περισσότερη Ευρώπη” εμφανίζεται ως απάντηση σε σύνθετα υπερ-εθνικά προβλήματα. Η Ευρωπαϊκή Αρχή Φύλαξης Συνόρων και Ακτών για παράδειγμα θα αποτελεί σύντομα πραγματικότητα, παρά τους όποιους ενδοιασμούς για την απώλεια εθνικής κυριαρχίας (αυτή η Αρχή προτείνεται να επιχειρεί σε περιπτώσεις εκτάκτων συνθηκών ακόμα και χωρίς την εξουσιοδότηση των εμπλεκομένων Κρατών-Μελών).
Ποιος πληρώνει;
Πέρα ωστόσο από το ζήτημα της εθνικής κυριαρχίας, μας διαφεύγει συχνά ότι όπως δεν υπάρχει δωρεάν γεύμα, έτσι και οι όποιες νέες δομές και αρμοδιότητες σε ευρωπαϊκό επίπεδο έχουν επίσης κόστος. Πολλά από τα “φιλο-ευρωπαϊκά” Κράτη-Μέλη της Ε.Ε πασχίζουν ωστόσο να ισοσκελίσουν δαπάνες με έσοδα συσσωρεύοντας διαρκώς νέο χρέος. Επιπλέον η “περισσότερη Ευρώπη” δεν μπορεί να υπολογίζει στην συνδρομή του Η.Β., την δεύτερη υψηλότερη στον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό. Αυτό είναι το πρακτικό νόημα του “ειδικού καθεστώτος” που συμφωνήθηκε πρόσφατα.
Γυρνώντας στο παράδειγμα της άμυνας, Γαλλία και Γερμανία, οι θεωρούμενες “ατμομηχανές” της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, εμφανίζονται διχασμένες (Γάλλοι πολίτες υπέρ με 60%, το αντίστροφο για τους Γερμανούς). Αν ρωτούσουμε ωστόσο όχι μόνο τους Γάλλους, αλλά και όλους εκείνους που είναι θετικά διακείμενοι: θα συναινούσαν στην περικοπή υπέρογκων εθνικών δαπανών και την μεταφορά μέρους μόνο της εξοικονόμησης αυτής στις “Βρυξέλλες” μιας και ένας κοινός στρατός θα απαιτούσε, πιθανότατα, λιγότερες συνολικά αμυντικές δαπάνες και προμήθειες από ότι σήμερα γίνεται ξεχωριστά σε 28 Υπουργεία Άμυνας; Το πιο πιθανό είναι όχι, έτσι δεν είναι;
Άλλη εναλλακτική για λιγότερο φιλόδοξα εγχειρήματα; Τεράστια κομμάτια του σημερινού προϋπολογισμού της Ε.Ε. κατευθύνονται σε αγροτικές επιδοτήσεις και πολιτικές συνοχής και άλλες πολιτικές επιδοτήσεων των οποίων οι συνέπειες είναι συχνά η διαφθορά και ο παρεοκρατικός καπιταλισμός (π.χ. έργα υποδομών που καταλήγουν σε διαπλεκόμενους κρατικοδίαιτους επιχειρηματίες στην Νότια και Ανατολική Ευρώπη). Όλες αυτές οι πολιτικές ωστόσο απλά αντηχούν τις επιθυμίες της πλειοψηφίας των δημοκρατικά εκλεγμένων εκπροσώπων των Κρατών-Μελών και των Πολιτών στα όργανα λήψης αποφάσεων της Ε.Ε. Μπορεί λοιπόν το κόστος π.χ. ενός “Ευρωπαϊκού F I” να καλυφθεί μέσω μίας επίπονης επαναξιολόγησης και μείωσης των παραπάνω πιστώσεων; Oύτε κι αυτό φαίνεται αρκετά πιθανό μέχρι φυσικά να καρποφορήσει ένα χρηματόδεντρο. .
Περισσότερη Ευρώπη ή Περισσότερο Κράτος ή και τα δύο μαζί;
Σε χώρες με αυξανόμενο χρέος και έλλειμμα ανταγωνιστικότητας ο ρόλος του Κράτους ως κατευθυντήριου μοχλού της οικονομίας (“esprit de dirigisme” για τους γαλλομαθείς) όχι μόνο είναι διαχρονικά υπεράνω κριτικής αλλά επικαλείται περισσότερο όσο η ανταγωνιστικότητα φθίνει. Καθώς όμως κάτι τέτοιο δυσχεραίνει την περαιτέρω ευρωπαϊκή ενιαία αγορά (ενέργεια, ψηφιακή οικονομία κλπ) ή απλά δεν μπορεί να ασκηθεί γιατί προϋποθέτει εσαεί κρατικά ελλείμματα και χρέη, διάφορες συντεχνίες, συνδικάτα, λομπίστες και εθνικές κυβερνήσεις πιέζουν τις “Βρυξέλλες” να υποβοηθήσουν και αυτές στην προστασία σε ευρωπαϊκό επίπεδο των θέσεων εργασίας και του μεριδίου αγοράς επιχειρήσεων (ειδικά των μεγάλων) και “στρατηγικών” κλάδων μέσα από κάθε είδους προνόμια και εξαιρέσεις από τον παγκόσμιο ανταγωνισμό.
Για πολλές χώρες λοιπόν η “περισσότερη Ευρώπη” μπορεί να σημαίνει ταυτόχρονα ενιαία ευρωπαϊκή αγορά με προβολή του εθνικού κρατισμού – και μάλιστα εναρμονισμένα – σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Δεν είναι παράλογο για παράδειγμα ότι χώρες με υψηλούς φορολογικούς συντελεστές και εργοδοτικά κόστη (Γαλλία, Ιταλία, Βέλγιο κ.α) εκφράζονται θετικά στην προοπτική καθιέρωσης ενιαίων ευρωπαϊκά – και υψηλών αναπόφευκτα – φορολογικών συντελεστών. Αυτό όμως ενισχύει τις κεντρόφυγες τάσεις στις χώρες που προτιμούνται οι ανοιχτές αγορές και οι ανοιχτές κοινωνίες, όπως οι αγγλοσαξωνικές και οι σκανδιναβικές. Οι οποίες και κατά σύμπτωση είναι αυτές που κατά κανόνα βάζουν περισσότερα από ότι παίρνουν από τον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό!
Συμπερασματικά, ανεξάρτητα από τις όποιες απόψεις αναφορικά με την ευρωπαϊκή ενοποίηση το παρόν πλαίσιο δεν ευνοεί την μετάβαση σε μία περισσότερη Ευρώπη. Με rexit ή χωρίς, η ίδια η Ε.Ε. και πολλά από τα Κράτη-Μέλη της πρέπει πρωτίστως να σκύψουν στα ερωτήματα των θεμελιωδών διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, του εξορθολογισμού των δημοσίων δαπανών και της λιγότερης και πραγματικά καλύτερης νομοθεσίας. Είναι ο κρατισμός, ανόητε!
Ο Ολύμπιος Ράπτης είναι σύμβουλος σε θέματα της Ε.Ε. στις Βρυξέλλες.
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο Liberal στις 15 Μαρτίου, 2016.