Βενεζουέλα: Πρότυπο για τον ΣΥΡΙΖΑ, εφιάλτης για την Ελλάδα
Του Μάκη Σπυράτου
Η Βενεζουέλα είναι ακόμα ένα παράδειγμα χώρας όπου η εφαρμογή σοσιαλιστικών πολιτικών οδήγησε στην κατάρρευση της οικονομίας. Βέβαια, για την εγχώρια αριστερή διανόηση της Βενεζουέλας ευθύνονται «η καπιταλιστική κρίση και οι αντιδραστικές δυνάμεις του καπιταλισμού και το βάθεμα της κρίσης του καπιταλισμού», όπως μας ενημερώνει ο Ριζοσπάστης (28.04.2016) ή «ο ανελέητος οικονομικός πόλεμος που δέχεται από παντού η προοδευτική κυβέρνηση του Καράκας», σύμφωνα με την Αυγή (29.04.2016).
Η Οικονομία της Βενεζουέλας
Η Βενεζουέλα από το 2010 είναι η 1η χώρα παγκοσμίως σε αποθέματα πετρελαίου στον πλανήτη, πάνω και από τη Σαουδική Αραβία, με 299δις βαρέλια επιβεβαιωμένα αποθέματα (ή το 24% των αποθεμάτων του OPEC ή το 20% του παγκόσμιων αποθεμάτων πετρελαίου), καθώς και η 8η χώρα σε αποθέματα φυσικού αερίου.
Εκτός του πετρελαίου, που εξάγεται κυρίως στις ΗΠΑ, η Βενεζουέλα εξάγει ρύζι, φρούτα, καφέ, κρέας, σιτηρά αλλά και χάλυβα, αλουμίνιο, τσιμέντο, χαρτί, λάστιχα. Διαθέτει, επίσης, εργοστάσια συναρμολόγησης αυτοκινήτων. Κι όμως, το 2014 η General Motors Venezolana ανακοίνωσε τη διακοπή παραγωγής αυτοκινήτων λόγω έλλειψης πρώτων υλών σε μια χώρα με εμπορικό πλεόνασμα $33 δις (!) -ένα, πραγματικά, ασύλληπτο “επίτευγμα”.¹
Οι ετήσιες εξαγωγές της Βενεζουέλας υπολογίζονται σε περίπου $83 δις (οι αντίστοιχες ελληνικές εξαγωγές είναι περίπου $25 δις) και ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της είναι οι ΗΠΑ (34% των συνολικών εξαγωγών). Παρόλα αυτά, οι αριστεροί εδώ θεωρούν ότι για τα χάλια της Βενεζουέλας ευθύνονται οι ΗΠΑ και το υποτιθέμενο εμπάργκο που υπάρχει στο δικό τους νεφελώδη κόσμο. Ας μας εξηγήσουν ποιό είναι το εμπάργκο που ασκούν οι ΗΠΑ όταν κρατική εταιρεία πετρελαίου της Βενεζουέλας έχει στην ιδιοκτησία της την πετρελαϊκή Citgo, που δραστηριοποιείται στις ΗΠΑ με έδρα το Houston, και μάλιστα διαθέτει δίκτυο 6,000 βενζινάδικων και 2 διυλιστηρίων.
Το 70% του ηλεκτρικού ρεύματος παράγεται από υδροηλεκτρικά φράγματα, γεγονός που δίνει τη δυνατότητα στη Βενεζουέλα να εξάγει το σύνολο της πετρελαϊκής παραγωγής και να έχει φθηνή παραγωγή ενέργειας. Ακόμα και σε αυτό το ζήτημα επετεύχθη το ακατόρθωτο: η χώρα αδυνατεί να καλύψει τις ανάγκες σε ηλεκτρικό ρεύμα με αποτέλεσμα να γίνονται διακοπές ρεύματος και να αυξηθούν οι μέρες αργίας για τους δημοσίους υπαλλήλους. Ο Μίλτον Φρίντμαν επιβεβαιώνεται για τη φράση «αν αναθέσεις σε μια κυβέρνηση της διαχείριση της ερήμου Σαχάρα σε λίγους μήνες θα υπάρξει έλλειψη άμμου».
“Επιτεύγματα” της Επαναστατικής Μπολιβαριανής Διαδικασίας:
– Ο υψηλότερος πληθωρισμός στον πλανήτη
Η κυβέρνηση Μαδούρο κατάφερε να εκτοξεύσει τον ετήσιο πληθωρισμό στο 180% (!) ή έως και 400%, σύμφωνα με τον Καθηγητή Steve Hanke. Για το 2016 ο πληθωρισμός προβλέπεται να φτάσει έως και 2.000% .
Αυτά είναι τα αποτελέσματα τυπώματος χρήματος χωρίς αντίκρισμα. Στην Ελλάδα ήθελαν να ακολουθήσουν την ίδια τακτική οι υποστηρικτές της δραχμής, που υποστήριζαν ότι δεν θα υπάρξει υποτίμηση διότι θα καθορίσουν την ισοτιμία 1 δραχμή προς 1 ευρώ με “διοικητική απόφαση”. Παράδοξο που δεν ακολούθησαν τις “σοφές” συμβουλές τους οι ομοϊδεάτες τους στη Βενεζουέλα…
– Ελλείψεις βασικών ειδών και φτώχεια
Ο καθορισμός ανώτατων τιμών πωλήσεων σε διάφορα είδη πρώτης ανάγκης επέφερε συνεχείς ελλείψεις στην αγορά. Το 2003 ο Τσάβες αρχικά δημιούργησε το Centro Nacional de Comercio Exterior, επιβάλλοντας περιορισμούς στη διακίνηση κεφαλαίων (Capital Controls). Με το πέρασμα του χρόνου, ο έλεγχος των τιμών επεκτάθηκε και δημιουργήθηκαν τα PDVAL (κρατικά καταστήματα ειδών διατροφής). Το αποτέλεσμα ήταν το αναμενόμενο, όπως κάθε φορά που ο κεντρικός σχεδιασμός μιας κυβέρνησης προσπαθεί να ελέγξει τις τιμές: ελλείψεις στα είδη που διατιμήθηκαν, εκτόξευση των τιμών και μαύρη αγορά.
Η εξήγηση στην άποψη κάποιων αριστερών “Μα ο Τσάβες έβγαλε τόσο κόσμο από τη φτώχεια” είναι ότι απλά χρησιμοποίησε τα πρόσκαιρα κέρδη του πετρελαίου, λόγω της μεγάλης αύξησης της τιμής του, και τα μοίρασε στο λαό. Στην ουσία πρόκειται για εξαγορά λαϊκής υποστήριξης, χωρίς καμία προοπτική για τη χώρα και κανένα θεμέλιο στέρεης οικονομικής ανάπτυξης, απλά μοίρασμα χρημάτων, επίπλαστη ευημερία και διάλυση της παραγωγικής βάσης. Σχετική έρευνα που έγινε από τρία πανεπιστήμια της Βενεζουέλας, δείχνει ότι το 73% των νοικοκυριών και το 76% του πληθυσμού της χώρας ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας.²
Η ανεργία σύμφωνα με τα επίσημα στατιστικά είναι 8%, δλδ. σε αρκετά ανεκτό επίπεδο. Το ζητούμενο είναι τί μπορεί να αγοράσει ο κόσμος όταν η πραγματική αγοραστική αξία του μηνιαίου μισθού έχει φτάσει στα $20 το μήνα. Ο μισθός ενός δασκάλου με 25 χρόνια υπηρεσίας είναι 9,700 Bolivar, ποσό που μετατρέπεται σε περίπου $35 στη μαύρη αγορά.³
Οι αριστεροί στην Ελλάδα συνεχώς κατηγορούν τον νεοφιλελευθερισμό ότι θέλει να δώσει μισθούς πείνας αλλά, περιέργως, οι μισθοί πείνας δίνονται τελικά στις χώρες του υπαρκτού σοσιαλισμού.
– Ατομικές ελευθερίες και Εγκληματικότητα
Η Βενεζουέλα βρίσκεται στη 2η θέση της παγκόσμιας κατάταξης αναφορικά με την εγκληματικότητα, με 53,6 δολοφονίες ανά 100,000 κατοίκους και συνολικά 16,000 ανά έτος. Οι ΗΠΑ έχουν 3,8 δολοφονίες/100,000 κατοίκους και η Ελλάδα 1,7. Εκτός της οικονομικής εξαθλίωσης, η Μπολιβαριανή διαδικασία απέτυχε πλήρως να προσφέρει έστω την ελάχιστη ασφάλεια στους κατοίκους της. Οι εκθέσεις της Διεθνούς Αμνηστίας είναι κόλαφος κατά του καθεστώτος της Βενεζουέλας και περιλαμβάνουν στοιχεία για βασανιστήρια και πολιτικές διώξεις. ⁴
Στον παγκόσμιο Δείκτη Αντίληψης της Διαφθοράς (Transparency International) η Βενεζουέλα είναι 160η σε 177 χώρες. Η διάκριση των εξουσιών είναι ουσιαστικά ανύπαρκτη. Ο πρόεδρος Τσάβες μπορούσε να εξαγγείλει στην εκπομπή του “Hola Presidente” ότι απαιτεί να καταδικαστεί σε 30 χρόνια φυλάκισης η δικαστής Maria Lourdes Afiuni διότι αποφυλάκισε – νόμιμα – κρατούμενο που είχε υπερβεί το όριο κράτησης των 2 ετών. Μετά τον παγκόσμιο σάλο που ξέσπασε για τις συνθήκες κράτησης, ακόμα και ο υποστηρικτής του Τσάβες, Νόαμ Τσόμσκυ, έγραψε επιστολή διαμαρτυρίας για τις παρεμβάσεις της κυβέρνησης. ⁵
– Νεποτισμός – περιουσία των πολιτικών και των οικογενειών τους
Ένα χαρακτηριστικό των καθεστώτων του υπαρκτού σοσιαλισμού, που στηρίζει διαχρονικά η Ελληνική αριστερά, είναι ότι οι ηγέτες παραχωρούν θέσεις και αξιώματα σε συγγενείς και φίλους. Για παράδειγμα, στην Κούβα, ο Φιντέλ Κάστρο μεταβίβασε την εξουσία στον αδελφό του Ραούλ, καθώς παρά την “πλέρια δημοκρατία” δε βρέθηκε ικανότερος να αναλάβει. Αντίστοιχα, στη Βενεζουέλα, τον πατέρα του Ούγκο Τσάβες που ήταν κυβερνήτης της Πολιτείας του Μπαρίνας τον διαδέχτηκε ο γιος του Αντάν Τσάβες (πρώην Υπουργός Παιδείας). Ο ξάδερφος του Ούγκο Τσάβες, Ασντρουμπάλ Τσάβες, είναι Υπουργός Πετρελαίων και Ορυχείων, ενώ η κόρη του Μαρία Γκαμπριέλα διορίστηκε αναπληρώτρια εκπρόσωπος της Βενεζουέλας στα Ηνωμένα Έθνη, χωρίς να διαθέτει διπλωματική εμπειρία. Ο αδερφός του, Argenis, διορίστηκε Αναπληρωτής Υπουργός Ανάπτυξης Ηλεκτρισμού. Ο τελευταίος, μάλιστα, που έχει κατηγορηθεί πολλάκις για θέματα διαφθοράς, υπήρξε και γραμματέας στην Πολιτείας του Μπαρίνας κατά την θητεία του πατέρα του, θέση που δημιουργήθηκε αποκλειστικά για τον ίδιο.
Ιδιαίτερη εντύπωση, επίσης, προκαλεί το γεγονός ότι οι ηγέτες τέτοιων καθεστώτων, αν και πολέμιοι του καπιταλισμού, αποκτούν τεράστιες περιουσίες. Η κόρη του Ούγκο Τσάβες φημολογείται ότι είναι η πλουσιότερη πολίτης της Βενεζουέλας με περιουσία που υπολογίζεται στα $4,2 δις. Αξιοσημείωτη είναι και μια άλλη αποκάλυψη που έγινε όταν διέρρευσαν οι μυστικοί λογαριασμοί της HSBC (η Βενεζουέλα ήταν η 3η χώρα με συνολικές καταθέσεις $14,8 δις): ο έμπιστος συνεργάτης του Τσάβες, Alejandro Andarde, πρώην υπουργός Υπουργός Οικονομικών (2007-2010) και πρώην πρόεδρος της Τράπεζας Οικονομικής και Κοινωνικής Ανάπτυξης της Βενεζουέλας, βρέθηκε να έχει στο όνομα του λογαριασμούς συνολικής αξίας $11,2 δις. ⁶ Κάποτε ο Τσάβες είχε δηλώσει ότι “το να είσαι πλούσιος είναι κακό”…
– Οικονομική ελευθερία
Στην τελευταία έκθεση «Doing Business», που καταρτίζει κάθε χρόνο η Παγκόσμια Τράπεζα για τη διευκόλυνση της επιχειρηματικότητας, η Βενεζουέλα βρίσκεται στην 186η θέση από τις 189 χώρες που αξιολογούνται. Ακολουθούν το Νότιο Σουδάν, η Λιβύη και η Ερυθραία. Χαμηλά βρίσκεται και σε θέματα ανταγωνιστικότητας, καθώς σύμφωνα με την έκθεση «Global Competitiveness Report» η Βενεζουέλα κατατάσσεται στην 132η θέση (από τις 140 χώρες που αξιολογούνται). Τέλος, σε σύνολο 180 χωρών, στον Παγκόσμιο Δείκτη Οικονομικής Ελευθερίας (Economic Freedom), η Βενεζουέλα λαμβάνει την 178η θέση και ξεπερνάει μόνο την Κούβα και τη Βόρειο Κορέα.
Αυτές οι αξιολογήσεις δείχνουν ότι η συνεχής παρεμβατικότητα της κυβέρνησης με κρατικοποιήσεις, επιδοτήσεις σε χρεοκοπημένες επιχειρήσεις, δίωξη της επιχειρηματικότητας, ελέγχους τιμών και μοίρασμα χρημάτων στην εκλογική πελατεία, οδήγησε στην αναμενόμενη κατάρρευση της οικονομίας. Μια πλούσια -σε φυσικούς πόρους- χώρα μετατράπηκε σε μια κοινωνία όπου η καθημερινή επιβίωση γίνεται εφιάλτης λόγω της έλλειψης τροφίμων και της εγκληματικότητας
Η Βενεζουέλα και η Ελληνική Αριστερά
Η πολιτική της Βενεζουέλας υπήρξε πηγή έμπνευσης για τον ΣΥΡΙΖΑ. Επίσημα, την επισκέφθηκαν πρωτοκλασάτα στελέχη του κόμματος, όπως οι κ. Δούρου και κ. Ήσυχος.⁷ Ο ξάδελφος του Α. Τσίπρα, ως Γενικός Γραμματέας Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων του Υπουργείου Εξωτερικών, υπέγραψε “Σημαίνουσα συμφωνία για την ενέργεια με τη Βενεζουέλα” και η βουλευτής κ. Χατζησοφιά μας διαβεβαίωσε ότι ο κόσμος εκεί ζει σε σοσιαλιστικό παράδεισο και δεν υπάρχουν ελλείψεις. O κ. Κούλογλου αγόρευε στο Ευρωκοινοβούλιο ότι «η οικονομική και πολιτική κρίση της Βενεζουέλας οφείλεται στην αντιπολίτευση που επί 15 χρόνια αρνείται να δεχτεί την ήττα της» ⁸. Ο πρώην υπουργός ΠΑΠΕΝ, κ. Λαφαζάνης, είχε εκφράσει την εκτίμησή του στη κυβέρνησης της Βενεζουέλας για τον πρωτοπόρο ρόλο της στον αντιιμπεριαλιστικό αγώνα, όχι μόνο για την περιοχή της Λατινικής Αμερικής, αλλά και για ολόκληρο τον κόσμο. Υπάρχουν και οι διασκεδαστικές περιπτώσεις όπως αυτή του Δημάρχου Καισαριανής, κ. Τζόκα, που το 2007 δήλωνε ότι διαπραγματευόταν με τη κυβέρνηση του Τσάβες ώστε ο Δήμος Καισαριανής να προμηθεύεται φτηνό πετρέλαιο. ⁹
Θα ήταν χρήσιμο να μας εξηγήσουν οι αριστεροί σύντροφοι πώς μια χώρα με τόσο πλούσιους φυσικούς πόρους όπως η Βενεζουέλα, με μια λαϊκή κυβέρνηση που εφαρμόζει τη “Επαναστατική Μπολιβαριανή Διαδικασία”, όπως αναφέρει και ο Ριζοσπάστης ανελλιπώς από το 1998, που ο λαός στηρίζει το σωτήρα Μαδούρο ως διάδοχο του Τσάβες στη διαδικασία του σοσιαλιστικού μετασχηματισμού, βρίσκεται αντιμέτωπη με τέτοια προβλήματα. Πράγματι, πώς είναι αυτό δυνατόν, από τη στιγμή που έχει εκδιωχθεί πλήρως ο Νεοφιλελευθερισμός, οι Ιμπεριαλιστές, οι “κακοί” Αμερικάνοι, το ΔΝΤ, η Παγκόσμια Τράπεζα, η χώρα είναι ανεξάρτητη και σοσιαλιστική, μοιράζεται δίκαια ο πλούτος, έχει εθνικό νόμισμα, εθνικοποιημένες βιομηχανίες και κυρίως πολεμά τον καπιταλισμό που μόνο δεινά φέρνει. Πώς έφθασε στο σημείο οι πολίτες της να λεηλατούν καταστήματα για να βρουν τρόφιμα;
Η απάντηση φυσικά δεν είναι το «βάθεμα της καπιταλιστικής κρίσης» που επικαλείται ο Ριζοσπάστης¹º ούτε «η μείωση των κρατικών εσόδων από το πετρέλαιο λόγω της πτώσης της τιμής» ή ότι «οι αντιδραστικές δυνάμεις επιχειρούν να δημιουργήσουν συνθήκες χάους». Οι τιμές πετρελαίου έπεσαν και στην 3η πετρελαιοπαραγωγό χώρα του πλανήτη (ΗΠΑ) και στην 5η (Καναδάς) και στην 8η (Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα) και στην 15η (Νορβηγία) αλλά σε καμία από αυτές τις χώρες δεν είδαμε ταραχές, πληθωρισμό στο 200% και ελλείψεις σε τρόφιμα.¹¹
Υπαίτιος για όλα αυτά δεν είναι άλλος από τις σοσιαλιστικές πολιτικές της δήθεν αναδιανομής που εξαγγέλλουν “κοινωνική δικαιοσύνη” και “δίκαιο μοίρασμα του πλούτου” για να υπηρετήσουν το θολό ιδεώδες τις ισότητας και καταλήγουν σε αστυνομοκρατούμενες απολυταρχίες που, όχι μόνο καταστρέφουν την παραγωγικότητα της χώρας και οδηγούν στην εξαθλίωση, αλλά σταδιακά στρέφονται κατά των ατομικών ελευθεριών. Ένα καθεστώς που εχθρεύεται την οικονομική ελευθερία, σταδιακά θα στραφεί και εναντίον της ατομικής ελευθερίας. Αυτό συνέβη σε κάθε χώρα που είχε ως σκοπό το “σοσιαλιστικό μετασχηματισμό της κοινωνίας”.
«Ο Δρόμος προς τη Δουλεία» του Φρίντριχ Χάγιεκ παραμένει ανατριχιαστικά επίκαιρος καθώς περιγράφει πώς τα καθεστώτα στρέφονται αρχικά κατά της οικονομικής ελευθερίας και σταδιακά μετατρέπονται σε δικτατορίες. H ελληνική αριστερά οφείλει να απολογηθεί για την αγαστή της συνεργασία με τέτοια καθεστώτα, διότι σιωπά στην κατάλυση της δημοκρατίας στη Βενεζουέλα, αδιαφορεί πλήρως για την καταστροφή που έφεραν τα ιδεολογικά της πρότυπα και αποδεικνύει ότι η υποστήριξη της προς της ελευθερία είναι προσχηματική.
¹ http://www.laht.com/article.asp?CategoryId=10717&ArticleId=337619
²http://www.eluniverso.com/noticias/2015/11/20/nota/5251059/pobreza-venezuela-alcanzo-73-hogares
³ http://www.fvmaestros.org/tabla-salarial/tabla-salaria-2014-33-36x.pdf
⁴ https://www.amnesty.org/en/countries/americas/venezuela/report-venezuela/
⁵http://www.theguardian.com/world/2011/jul/03/noam-chomsky-hugo-chavez-democracy
⁷ https://left.gr/news/antiprosopeia-toy-syrizaekm-sti-venezoyela-fotografies
⁸ https://www.youtube.com/watch?v=_ovUHSPW8-0
⁹ http://www.ethnos.gr/koinonia/arthro/o_tsabes_zestainei_tous_ftoxous_tis_elladas-148842/
¹º http://www.rizospastis.gr/story.do?id=8870972
¹¹ http://www.globalfirepower.com/oil-production-by-country.asp
Ο κ. Μάκης Σπυράτος είναι τέως Πρόεδρος της Φιλελεύθερης Συμμαχίας
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο Liberal στις 6 Μαΐου, 2016