Πάμε πάλι: Δραχμή σημαίνει….

Του Νίκου Χαραλάμπους

Έχει διαμορφωθεί ένας αριθμός φωνών που θέλουν να λέγονται «έγκριτες» και σπουδαγμένες στα οικονομικά, που στα κοινωνικά μέσα υποστηρίζουν ένθερμα πως το ευρώ είναι ο κύριος υπεύθυνος για τη χρόνια ύφεση και κρίση που περνά η χώρα και πως με την έξοδο από την ευρωζώνη και τη μετάβαση σε εθνικό νόμισμα θα βγούμε από την κρίση και θα μπούμε σε τροχιά ανάπτυξης.

Ως φιλελεύθερος δεν έχω πρόβλημα να επαναλάβω μια φράση που είχε συζητηθεί το 2014, πως το «νόμισμα δεν είναι φετίχ». Η φιλελεύθερη θέση δεν είναι ευρώ ή δραχμή, αλλά ένα νόμισμα που θα αντανακλά όσο το δυνατόν περισσότερο στην πραγματική αξία των αγαθών. ‘Ενα νόμισμα που θα έχει αξία.

Οπότε, ας δούμε τι σημαίνει ρεαλιστικά και συγκεκριμένα μια μετάβαση σε ένα εθνικό νόμισμα. Χάρη του συλλογισμού ας αγνοήσουμε το παρόν πολιτικό σύστημα και τις δυνατότητές του. Ας υποθέσουμε πως έχουμε μια κυβέρνηση τεχνοκρατική. Η μετάβαση σε ένα εθνικό νόμισμα ανοίγει το τεράστιο μέτωπο της αξιοπιστίας του νομίσματος.

Να αρχίσουμε από τα βασικά. Αν νομίζετε πως βγάινοντας από το ευρώ θα μπορούμε να τυπώσουμε όσα χρήματα θέλουμε και αυτά, όταν μοιραστούν στον κόσμο θα του δώσουν αυτά που χρειάζεται για να ζήσει, κάντε την παρακάτω άσκηση: Γράψτε σε μια χαρτοπετσέτα “100 ευρώ” ή “100.000.000 νέες δραχμές” και παρουσιάστε αυτή τη χαρτοπετσέτα σε ένα super market να δούμε τι θα σας πουλήσουν σε αντάλλαγμα αυτής της χαρτοπετσέτας.

Αφού έτσι ξεκαθαρίσαμε το αυτονόητο, πως η διολίσθηση στον υπερπληθωρισμό δεν θα αποτελέσει λύση αλλά καταστροφή, ας προχωρήσουμε σε πιο σοβαρές απαντήσεις. Η στήριξη της αξιοπιστίας ενός νέου νομίσματος γίνεται μόνο όταν όλα τα σημάδια από αυτούς που εφαρμόζουν την οικονομική πολιτική δείχνουν την πρόθεση πως αυτό το νόμισμα δεν θα καταντήσει χαρτοπετσέτα. Αυτό σημαίνει πως τύπωμα για μισθούς και συντάξεις δεν έχει. Η Τράπεζα της Ελλάδας θα πρέπει να έχει πλήρη αυτονομία και αυστηρό στόχο για τον πληθωρισμό από την πολιτική ηγεσία. Η κυβέρνηση θα πρέπει να ξετυλίξει μια σειρά μέτρων που θα αλλάξουν τις βράχυ-, μέσο- και μακροπρόθεσμες εκτιμήσεις σε τόσο θετικες προβλέψεις που οι διεθνείς αγορές και οργανισμοί θα στηρίξουν αυτό το νέο νόμισμα.

Εμένα αυτό μου ακούγεται σαν πέντε μνημόνια ταυτόχρονα. Κάθε κομμάτι του κράτους που δεν έχει βασική λειτουργια θα πρέπει να κλείσει μέσα σε ένα εξάμηνο. Η απελευθέρωση της οικονομίας θα πρέπει να είναι πιο ριζική από όσο ζητά η ευρωζώνη. Οι φορολογικοί συντελεστές πρέπει να πέσουν, αλλά ακόμα περισσότερο πρέπει να μειωθούν οι κρατικές δαπάνες, ώστε τα πλεονάσματα του προϋπολογισμού να δώσουν σιγουριά πως το κράτος θα είναι μικρό, νοικοκυρεμένο και με διάθεση να μειώσει το χρέος του.

Το επενδυτικό κλίμα θα πρέπει να γίνει ιδιαίτερα φιλικό στους ενδιαφερόμενους επενδυτές. Κομμάτια  της νομοθεσίας που αφορούν τις επιχειρήσεις, ακόμα και της περιβαλλοντικής νομοθεσίας θα πρέπει να ανασταλούν. Η προστασία των περιουσιακών δικαιωμάτων και των επενδύσεων θα πρέπει να λάβει προτεραιότητα. Η ταχύτητα απονομής της δικαιοσύνης θα πρέπει επίσης να λάβει τη δέουσα προσοχή. Ακόμα και η δυνατότητα επίλυσης διαφορών σε δικαστήρια άλλων χωρών με τη δέσμευση της ελληνικής πολιτείας πως θα τις υλοποιήσει.

Θα πρέπει να δημιουργηθούν ζώνες ελεύθερου εμπορίου και μάλιστα πολλές. (Δείτε γι’αυτό την σχετική μελέτη του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών- Μάρκος Δραγούμης εδώ).

Θέσφατα του κοινωνικού κράτους όπως τα σχολεία, τα νοσοκομεία, και οι συντάξεις θα πρέπει να μετατραπούν από δωρεάν σε όλους σε δωρεάν και προσβάσιμα στις πιο χαμηλές εισοδηματικές ομάδες. Η διαχείριση μουσείων, αρχαιολογικών χώρων, θεάτρων και άλλων υποδομών θα πρέπει να ανατεθεί σε ιδιωτικούς οργανισμούς και να λειτουργήσουν με μη ζημιογόνο τρόπο. Οι συντάξεις θα πρέπει να μειωθούν στα νέα διαθέσιμα ποσά που θα οριστούν στον προϋπολογισμό. Τα περισσότερα νοσοκομεία και σχολεία θα πρέπει να ιδιωτικοποιηθούν. Οι όποιες υπηρεσίες πρόνοιας να μειωθούν τουλάχιστον στους μισούς δικαιούχους. Ακόμα και η αγαπημένη πρόταση των φιλελεύθερων για Ενιαίο Εγγυημένο Εισόδημα θα πρέπει να επανεξεταστεί όσον αφορά την οικονομική της βιωσιμότητα. Δε γνωρίζω, αν τεχνικά γίνεται οι υπάρχουσες καταθέσεις να παραμείνουν σε ευρώ, ώστε να μη χτυπηθούν και με αυτόν τον τρόπο οι πολίτες.

Η ριζοσπαστική απελευθέρωση της οικονομίας και μείωση του κράτους είναι ευπρόσδεκτα από κάθε φιλελεύθερο, αλλά η ταχύτητα που θα πρέπει να γίνουν όλα τα παραπάνω για να στηριχτεί ένα νέο νόμισμα θα προκαλέσουν πολλές αντιδράσεις και πολλούς χαμένους. Δεν είναι σίγουρο πως θα υπάρχει χρόνος για να προσαρμοστεί ένα κρατικοδίαιτο εργατικό δυναμικό και ένας κρατικοδίαιτος και αργός εγχώριος επιχειρηματικός κόσμος στις νέες συνθήκες. Η δημιουργική καταστροφή θα είναι εκτενής. Απλώς, θα είναι «δημιουργική» και όχι «καταστροφική» που θα είναι η επιλογή της Βενεζουελοποίησης της χώρας.

Υπάρχει και ένα τρίτο σενάριο, αυτών της παρουσίασης «ενάρετων» δημοσίων επενδύσεων με νεό νόμισμα που θα βοηθήσουν την οικονομία να προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες. Ίσως με ομόλογα που θα μπορούσαν να αγοράσουν ξένοι επενδυτές. Με το ιστορικό της Ελλάδας στη διαχείριση των δημοσίων επενδύσεων, είμαι πολύ σκεπτικός για το αν μπορεί να πετύχει. Αν το νέο νόμισμα δεν διολισθήσει πολύ, η οικονομία πάει πολύ καλά και οι προβλέψεις μένουν εξαιρετικές, πιθανόν να υπάρχει ένα περιθώριο στο μέλλον για κάποιες στοχευμένες δημόσιες επενδύσεις. Αλλά μια τέτοια συζήτηση μπορεί να γίνει μόνο πάνω σε συγκεκριμένες προτάσεις με ξεκάθαρη και μετρήσιμη ανταποδοτικότητα.

Η μετάβαση σε ένα νέο νόμισμα ανοίγει ένα τεράστιο μέτωπο στη χώρα. Πολλές μεταρρυθμίσεις μπορούν να γίνουν εντός της ευρωζώνης με τη στήριξη των ευρωπαϊκών θεσμών. Πιο ήπια και ομαλά. Μάλιστα πολλά από αυτά που αναφέρω θα μπορούσαν να γίνουν εντός ευρώ, οι ευρωπαϊκοί θεσμοί δεν θα έφερναν αντίρρηση. Ίσως αν έβλεπαν ένα καλογραμμένο και τεκμηριωμένο σχέδιο που θα έβγαζε οικονομικό νόημα να βοηθούσαν στην ενίσχυση της κοινωνικής προστασίας.

Εγώ δεν έχω πρόβλημα ούτε με την οικονομική απελευθέρωση ούτε με τη δραστική μείωση του κράτους. Αλλά αυτοί που μιλάνε για έξοδο από το ευρώ και μάλιστα θεωρούνται ως «έγκριτοι» μελετητές της οικονομίας θα πρέπει να είναι τόσο ξεκάθαροι όσο και εγώ. Οι πολίτες πρέπει να είναι πλήρως συνειδητοποιημένοι και ενημερωμένοι για αυτή την κρίσιμη επιλογή.

Αν βάλουμε κατά μέρος το τρίτο σενάριο, οι επιλογές είναι δύο και ξεκάθαρες: Βενεζουέλα ή Χονγκ Κόνγκ, Ζιμπάμπουε ή Ελβετία. ‘Οσοι ζητάνε μια τόσο ριζοσπαστική λύση που θα επηρεάσει τις ζωές τόσων πολλών πολιτών δεν μπορούν πια να μιλάνε αφηρημένα. Αν η πλειοψηφία των πολιτών φτάσει ποτέ να υποστηρίζει τη ριζική φιλελευθεροποίηση της χώρας, τότε ίσως και οι φιλελεύθεροι να υποστηρίξουν την έξοδο από το ευρωπαϊκό νόμισμα.

*Ο Νίκος Χαραλάμπους είναι Αντιπρόεδρος της Φιλελεύθερης Συμμαχίας.

*Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο liberal στις 27 Φεβρουαρίου 2017.