Λίγες σκέψεις για τη Δημόσια Υγεία

Του Νίκου Χαραλάμπους

Τα τελευταία χρόνια, στενό συγγενικό μου πρόσωπο είχε μια σοβαρή περιπέτεια υγείας που με έφερε σε πλήρη επαφή με το ελληνικό σύστημα υγείας σε όλες του τις πλευρές: Δημόσια νοσοκομεία, ιδιωτικές κλινικές, παραϊατρικά επαγγέλματα, αυτεπάγγελτους γιατρούς.

Διεξοδική ανάλυση ενός θέματος όπως η υγεία δεν μπορεί να γίνει σε ένα άρθρο. Αλλά καταθέτω επιγραμματικά κάποια βιωματικά συμπεράσματα που ίσως φανούν χρήσιμα στους αναγνώστες:

1. Η Υγεία είναι το πιο πολύπλοκο πολιτικό ζήτημα σήμερα. Για ποιο λόγο; Επειδή οι άνθρωποι δεν είναι απλώς σώματα, κόκαλα, μύες, όργανα. Είναι μυαλά και διάνοιες. Και οι διάνοιες μπορεί να ξεπεράσουν το περιορισμένο δυναμικό ενός σώματος. Σώζεις έναν νέο στα 20, 30 ή 40 έτη του και δέκα χρόνια μετά συμβάλει σε κάτι που μπορεί να έχει θετικές επιπτώσεις σε χιλιάδες ή εκατομμύρια συνανθρώπους του.

2. Δεν υπάρχει μια λύση για την Υγεία. Από μόνο του το κράτος ή η αγορά ή ο εθελοντικός τομέας, δεν μπορεί να δώσει τις λύσεις που θέλουμε. Αν το Κράτος αναλάβει την υγεία αποκλειστικά, θα χρεοκοπήσει και θα καταστρέψει την ποιότητα υπηρεσιών. Αν η αγορά αναλάβει την υγεία, πολλοί άνθρωποι που δεν έχουν τα μέσα θα χαθούν. Το μεγάλο πρόβλημα της αγοράς στην υγεία είναι πως οι αγορές είναι ασταθή δυναμικά συστήματα ενώ οι άνθρωποι θέλουν σταθερότητα στην υγεία τους. Τα πιο πετυχημένα συστήματα υγείας θα είναι αυτά που θα συνδυάσουν τις δυνατότητες κράτους, αγοράς και εθελοντικού τομέα για να πετύχουν το καλύτερο και φθηνότερο αποτέλεσμα.

3. Η διάθεση του κόσμου να προσέξει τον δικό του άνθρωπο όσο περισσότερο μπορεί, δεν έχει όρια. Υπάρχει τεράστια ζήτηση για ιατρικές υπηρεσίες. Η ζήτηση αυτή απευθύνεται είτε στο δημόσιο σύστημα είτε στο ιδιωτικό είτε στους αυτεπάγγελτους γιατρούς.

4. Τη μεγαλύτερη ανισότητα στη συμπεριφορά προσωπικού τη συνάντησα στα δημόσια νοσοκομεία. Εκεί βρίσκεις, από τη μια, ηρωικές παρουσίες και, από την άλλη, προκλητικά αδιάφορες. Στα ιδιωτικά, η συμπεριφορά ήταν περισσότερο ομοιόμορφη.

5. Παρά τις αδιάφορες παρουσίες, η συντριπτική πλειοψηφία του ιατρικού προσωπικού στο δημόσιο σύστημα υγείας θέλει πραγματικά να προσφέρει στον ασθενή. Αλλά τα χέρια τους εκεί είναι τις περισσότερες φορές δεμένα.

6. Οι δύο σημαντικότερες κακοδαιμονίες του δημοσίου συστήματος υγείας είναι κατά τη γνώμη μου η γραφειοκρατία και η δαιμονοποίηση της εμπορευματοποίησης. Το πρώτο αφαιρεί ευελιξία και πρωτοβουλία από τους εργαζόμενους και τα στελέχη της δημόσιας υγείας, ενώ το δεύτερο αφαιρεί πόρους.

7. Την ίδια στιγμή που υπάρχουν άνθρωποι που δεν έχουν χρήματα για να θεραπευτούν ή να πάρουν ένα φάρμακο, υπάρχουν και άνθρωποι που έχουν τα μέσα να πληρώσουν για καλύτερες υπηρεσίες. Όμως, η απαγόρευση της κερδοφορίας και η απαγόρευση της πρωτοβουλίας δεν επιτρέπει στους δεύτερους να χρηματοδοτήσουν εμμέσως τους πρώτους μέσα από το δημόσιο σύστημα. Η κατάσταση φέρνει ισοπέδωση προς τα κάτω. Ιατρικοί οργανισμοί δεν μπορούν να χρεώσουν παραπάνω, για επιπλέον υπηρεσίες, να δανειστούν και να επενδύσουν.

8. Επομένως, έχει αναπτυχθεί μια σκιώδης αγορά που λειτουργεί στους χώρους του δημοσίου συστήματος (ράντζα, τηλεοράσεις, στρώματα, αποκλειστικές) που συμπληρώνει όσο μπορεί τα κενά αλλά έχει μάθει και αυτό να λειτουργεί με τη γνωστή περιορισμένη βραχυπρόθεσμη ελληνική νοοτροπία.

9.Το αίτημα για ιατρικό τουρισμό έχει γίνει κλισέ και τετριμμένο, αλλά κρύβει το βασικό αίτημα για απελευθέρωση του τομέα της υγείας από τη μιζέρια του «λειτουργήματος».

Είτε θέλουμε να το παραδεχτούμε είτε όχι η παροχή ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης υπόκειται στους νόμους της αγοράς. Μπορεί να γίνει ποιοτικό εμπόρευμα και μπορούμε να έχουμε ένα δημόσιο σύστημα που να μην αφήνει κανέναν ακάλυπτο.

Το συγγενικό μου πρόσωπο δεν ανάρρωσε από την περιπέτειά του αλλά τουλάχιστον έχω την ευχαρίστηση να πληρώνω και να προσφέρω ό,τι καλύτερο μπορώ για να είναι η ζωή του άνετη και αξιοπρεπής. Και πιστεύω πως με περισσότερους πόρους αυτοί και αυτές που πληρώνω θα έχουν την δυνατότητα να προσέξουν κάποιον που δεν έχει να πληρώνει. Αυτό είναι πολύ πιο δίκαιη αναδιανομή από την φορολογία και την τυφλή χρηματοδότηση του γραφειοκρατικού συγκεντρωτικού και σκληρωτικού συστήματος υγείας που έχουμε σήμερα.

*Ο Νίκος Χαραλαμπους είναι μέλος της Συντονιστικής Επιτροπής της Φιλελεύθερης Συμμαχίας.

*Το άρθρο δημοσιεύθηκε στο Liberal στις 4 Φεβρουαρίου 2019