Γιατί είναι λάθος ο τρόπος επιβολής του ΦΠΑ

Του Γιώργου Καισάριου

Το ερώτημα είναι, για ποιό λόγο κάποιος να κάνει διπλή και τριπλή δουλειά, όταν μπορεί να κάνει πολύ λιγότερη δουλειά και να έχει καλύτερα αποτελέσματα; Η απάντηση είναι ότι ή δεν το έχει σκεφτεί, είναι ανόητος ή κινείται ιδεολογικά.

Το σημερινό θέμα έχει να κάνει με τον τρόπο επιβολής του ΦΠΑ. Δεν θα ασχοληθώ με το ποσοστό του ΦΠΑ (και το ότι 23% το θεωρώ υπερβολικό), αλλά με τον μηχανισμό επιβολής αυτού.

Όπως θα δείτε, δεν υπάρχει κανένας λόγος η επιβολή του ΦΠΑ να γίνεται όπως γίνεται σήμερα. Επίσης, αν μπορούσε να αλλάξει, θα βοήθαγε στο μέγιστο την Ελληνική και Ευρωπαϊκή οικονομία.

Ας υποθέσουμε ότι είσαστε αγγειοπλάστης. Ας υποθέσουμε ότι ζείτε στην επαρχεία και το οικόπεδο που έχετε έχει πρώτης τάξεως πηλό για να φτιάχνετε αγγεία.

Σύμφωνα με τον νόμο λοιπόν, αν πουλήσεις τα προϊόντα σου θα πρέπει να χρεώσεις και ΦΠΑ, το οποίο θα πρέπει να αποδοθεί στο κράτος.

Ο πιο κάτω πίνακας  αντικατοπρίζει την χρέωση του ΦΠΑ από την παραγωγή και διάθεση έως τον καταναλωτή. Στο σύνολο, υπάρχουν 5 χρεώσεις ΦΠΑ στο παράδειγμα μας.

Στον πιο πάνω πίνακα, λοιπόν, ο παραγωγός πουλάει ένα αγγείο σε έναν τοπικό χοντρέμπορα προς 100 ευρώ πλέον 23 ευρώ ΦΠΑ, σύνολο 123 ευρώ. Τα 23 ευρώ τα αποδίδει στο κράτος.

Ο έμπορας 1 στη συνέχεια πουλάει το ίδιο αγγείο σε έναν άλλο χοντρέμπορα προς 130 πλέον ΦΠΑ, με τελική τιμή τα 159.9 ευρώ. Επειδή όμως έχει ήδη πληρώσει 23 ευρώ ΦΠΑ στον παραγωγό, στο κράτος αποδίδει μόνο 6.9 ευρώ ΦΠΑ, διότι γίνεται συμψηφισμός με τα 23 σε ΦΠΑ που ήδη πλήρωσε.

Η ίδια διαδικασία επαναλαμβάνεται έως τον τελικό καταναλωτή. Στο τέλος, το συνολικό ΦΠΑ που εισπράττει το κράτος είναι 69 ευρώ. Σημειώστε ότι 69 ευρώ είναι επίσης το ΦΠΑ που πλήρωσε ο καταναλωτής στην τελική πώληση.

Τώρα ας δούμε τον επόμενο πίνακα, όπου δεν υπάρχει ΦΠΑ ανάμεσα στον παραγωγό και τους εμπόρους, παρά μόνο στον τελικό καταναλωτή.

Όπως δείχνει ο πιο πάνω πίνακας, το τελικό ΦΠΑ που εισπράττει το κράτος είναι το ίδιο με τον προηγούμενο πίνακα, άσχετα αν δεν έχει χρεωθεί ΦΠΑ σε όλα τα στάδια της παραγωγής και εμπορικής διαδικασίας.

Το ερώτημα είναι, για ποιό λόγο θα πρέπει να χρεώνεται το ΦΠΑ σε όλα τα στάδια της μεταποίησης και εμπορίας και όχι απευθείας στον τελικό καταναλωτή, αφού το κράτος έχει το ίδιο δημοσιονομικό αποτέλεσμα; Η απάντηση είναι δεν έχω ιδέα.

Ορισμένα παράδειγμα

Ας δώσουμε ορισμένα παραδείγματα, πώς θα γινόταν η διαδικασία όταν το ΦΠΑ το πληρώνει μόνο ο τελικός καταναλωτής και το αποδίδει στο κράτος μόνο η εταιρεία που κάνει την τελική πώληση.

Βιοτεχνία που παράγει ενδύματα αγοράζει υφάσματα χωρίς ΦΠΑ. Στη συνέχεια πουλάει τα παραγόμενα ενδύματα σε καταστήματα ρούχων χωρίς την επιβολή ΦΠΑ. Το κατάστημα λιανικής χρεώνει το ΦΠΑ όταν πουλήσει τα ρούχα στον καταναλωτή.

Εταιρεία εισαγωγής οινοπνευματωδών πότων κάνει εισαγωγή κρασιών χωρίς να προπληρώσει το ΦΠΑ στο τελωνείο. Στη συνέχεια πουλάει τα κρασιά σε μια κάβα χωρίς την επιβολή ΦΠΑ. Το ΦΠΑ χρεώνεται μόνο όταν ο τελικός καταναλωτής αγοράσει το κρασί από την κάβα.

Εταιρεία παραγωγής χάλυβα πουλάει τα προϊόντα της σε χοντρέμπορους χωρίς ΦΠΑ. Οι χοντρέμποροι πουλάνε τα προϊόντα αυτά σε μικρές εταιρείες που φτιάχνουν τελικά προϊόντα από χάλυβα επίσης χωρίς ΦΠΑ. Οι εταιρείες που παράγουν τελικά προϊόντα χάλυβα και τα διαθέτουν σε λιανικούς πελάτες (φυσικά η νομικά πρόσωπα) χρεώνουν και αποδίδουν το ΦΠΑ στο κράτος.

Δώστε προσοχή σε μια λεπτομέρεια. Τα νομικά πρόσωπα πληρώνουν κανονικά ΦΠΑ για προϊόντα που καταναλώνουν οι ίδιοι σαν τελικός καταναλωτής.

Για παράδειγμα, η εταίρα Coca-Cola HBC που είναι εισηγμένη στο Χρηματιστήριο Αθηνών, δεν έχει καταστήματα λιανικής. Η εταιρεία αυτή λοιπόν δεν χρεώνει ΦΠΑ, διότι δεν πουλάει στον τελικό καταναλωτή.

Όταν όμως η ίδια αγοράζει προϊόντα λιανικής σαν τελικός καταναλωτής, τότε το ΦΠΑ το πληρώνει κανονικά σαν τελικός καταναλωτής, χωρίς να το συμψηφίζει  με το οτιδήποτε. Για παράδειγμα, αν αγοράσει καφέ για το προσωπικό της, τότε το ΦΠΑ το πληρώνει κανονικά.

Πού είναι γραμμένο ότι τα νομικά πρόσωπα δεν πρέπει να πληρώνουν ΦΠΑ, όταν είναι τα ίδια ο τελικός καταναλωτής;

Πότε μια εταιρεία χρεώνει και πότε όχι ΦΠΑ;

Όταν ο ΦΠΑ χρεώνεται μόνο στον τελικό καταναλωτή (φυσικό ή νομικό πρόσωπο), γεννάται το ερώτημα, πότε μια εταιρεία πρέπει να χρεώνει και να αποδίδει ΦΠΑ.

Η απάντηση είναι πολύ απλή. Όταν μια εταιρεία κάνει έναρξη εργασιών, απαντάει στο ερώτημα αν θα έχει καταστήματα λιανικής που θα πουλάει προϊόντα και υπηρεσίες στον τελικό καταναλωτή. Αν η απάντηση είναι όχι, τότε δεν κάνει τίποτα και δεν χρεώνει ούτε ΦΠΑ όταν πουλάει προϊόντα της.

Αν η απάντηση είναι ναι (αν δηλαδή η εταιρεία θα έχει καταστήματα λιανικής), τότε είναι υποχρεωμένη να χρεώνει και να αποδίδει ΦΠΑ. Σε αυτή την περίπτωση, η εταιρεία ανοίγει ειδικό κωδικό απόδοσης ΦΠΑ.

Τι πραγματικά είναι ο ΦΠΑ;

Ο ΦΠΑ δεν είναι τίποτα άλλο από έναν φόρο επί της λιανικής κατανάλωσης. Ας μην γελιόμαστε, δεν είναι τίποτα άλλο από το λεγόμενο sales tax (φόρος λιανικής πώλησης) που έχουν στις ΗΠΑ, απλά έχουμε εφεύρει ένα πιο πολύπλοκο όνομα.

Αν και η ιδέα του ΦΠΑ κυκλοφορεί από τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, οι Γάλλοι ήταν αυτοί που το εφάρμοσαν πρώτη φόρα το 1954. Για ποιο λόγο; Δεν ξέρω, απλά εικάζω για να φανεί ότι είναι κάτι το αυθεντικά Γαλλικό και ότι δεν αντιγράφουν τους Αμερικάνους.

Και η μοναδική χώρα ανάμεσα σε όλες τις χώρες του ΟΑΣΣΑ που δεν έχει ΦΠΑ είναι οι ΗΠΑ (κάτι ξέρουν οι άνθρωποι)

Γιατί ο τρόπος συλλογής του ΦΠΑ είναι λάθος

Το ΦΠΑ επιβαρύνει όλες τις επιχειρήσεις που θέλουν να κάνουν έναρξη εργασιών, διότι απαιτούνται αυξημένα ίδια κεφάλαια για να ξεκινήσουν.

Ειδικά σε περιόδους κρίσης όπως σήμερα, αυξημένα κεφάλαια σημαίνει λιγότερη επιχειρηματικότητα και υψηλότερες τιμές στον τελικό καταναλωτή.

Όλη η αλυσίδα παραγωγής και διάθεσης απαιτεί από 10% -20% περισσότερα κεφάλαια κίνησης για να μπορεί να λειτουργήσει με το ισχύον πλαίσιο.

Αντιθέτως, όταν το ΦΠΑ το χρεώνεται μόνο ο τελικός καταναλωτής, η αγορά δεν χρειάζεται αυτά τα επιπλέον κεφάλαια διότι το ΦΠΑ το πληρώνει ο τελικός καταναλωτής.

Το ΦΠΑ αφήνει περιθώριο για απάτες και διαφθορά. Σύμφωνα με τα  τελευταία στοιχεία της Κομισιόν, περίπου 170 δισ. ευρώ, η το 15.2% είναι του συνολικού ΦΠΑ δεν αποδίδεται κατά μέσο όρο σε όλη την Ευρώπη των 27 κρατών.  (στοιχεία του 2013).

Μάλιστα, το πρόβλημα είναι τόσο μεγάλο, που η ίδια η επιτροπή αποφάσισε να εξετάσει το θέμα επίσημα.

Ενδεικτική είναι η πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής επιτροπής με ημερομήνια 1/2016 και με τίτλο: Action Plan for a simple, efficient and fraud-proof definitive system of Value Added Tax tailored to the single market, όπου λέει ρητά  ότι το σύστημα επιφέρει αυξημένο κόστος διαχείρισης στις επιχειρήσεις και στo κράτος.

Όλοι γνωρίζουμε ότι στην Ελλάδα υπάρχει μια φάμπρικα που δημιουργεί ψεύτικες εταιρείες, όπου μέσω εικονικών και ψεύτικων τιμολογίων έχουν μοναδικό σκοπό να παίρνουν επιστροφή ΦΠΑ από την πολιτεία. Στη περίπτωση που το ΦΠΑ χρεωνόταν μόνο στον τελικό καταναλωτή, δεν θα μπορούσε να γίνει κάτι τέτοιο.

Η πολιτεία δαπανά τεράστια ποσά για τον έλεγχο και την εφαρμογή του ΦΠΑ ανάμεσα στα νομικά πρόσωπα. Αν ο ΦΠΑ χρεωνόταν μόνο στον τελικό καταναλωτή, η προσπάθεια για πάταξη της αποφυγής ΦΠΑ θα επικεντρωνόταν μόνο στα καταστήματα λιανικής (τελικό πωλητή). Που σημαίνει ότι όχι μόνο θα κόστιζε λιγότερο στο κράτος, αλλά και ότι μάλλον η απόδοση ΦΠΑ θα ήταν μεγαλύτερη.

Υπάρχει πλεονέκτημα στο ΦΠΑ;

Είμαι κατηγορηματικός; ΟΧΙ. Αδυνατώ να καταλάβω τα υποτιθέμενα πλεονεκτήματα που έχει η επιβολή του φόρου σε όλα τα στάδια μεταποίησης και εμπορίας, αντί μόνο στον τελικό καταναλωτή.

Πιστέψτε το ή όχι, τα υποτιθέμενα πλεονεκτήματα του ΦΠΑ είναι τα εξής:

Το ΦΠΑ θεωρείται ουδέτερος φόρος, που προάγει την ανάπτυξη, βελτιώνει την αύξηση του ΑΕΠ, αυξάνει τα κρατικά έσοδα και είναι ένας βέλτιστος τρόπος φορολογικής απόδοσης!!

Είναι αστεία αυτά τα επιχειρήματα. Το αντίθετο γίνεται. Η ιδία η Ευρωπαϊκή Επιτροπή λέει ότι το ΦΠΑ έχει αυξημένο κόστος στο κράτος και στην αγορά και ότι ο τρόπος επιβολής αφήνει περιθώρια για την μη απόδοση και απάτες.

Θα μπορούσε να Ελλάδα να αλλάξει τον τρόπο επιβολής του ΦΠΑ;

Κατά την άποψη μου ναί. Σημασία έχει να συλλέγεις τον φόρο κατανάλωσης και όχι ο τρόπος επιβολής. Έχω μιλήσει με πιο ειδικούς από εμένα σε αυτό τον τομέα και όλοι μου έχουν πει ότι αν το ζητήσουμε από την Ευρώπη, λογικά δεν θα πουν όχι.

Ειδικά αν τους πείσουμε ότι επιβάλλοντας τον φόρο κατανάλωσης μόνο στον τελικό καταναλωτή θα απλοποιήσει τη διαδικασία και θα έχουμε λιγότερες φθορές και αυξημένα  έσοδα.

Μάλιστα δε, αν υπάρχει κάτι που θα μπορούσε κάποια Ελληνική κυβέρνηση να κάνει με σκοπό να αλλάξει την Ευρώπη, ίσως να είναι αυτό.

Η κατάληξη είναι ότι αν μπορούσαμε να αλλάξουμε τον τρόπο επιβολής του ΦΠΑ:

1) Tο κράτος μάλλον θα είχε αυξημένα έσοδα

2) Θα μπορούσε να επικεντρώσει την προσπάθεια για την μη απόδοση του ΦΠΑ μόνο στα καταστήματα λιανικής πώλησης

3) H αγορά θα αντιμετώπιζε λιγότερα προβλήματα και θα ήταν πιο εύκολο κάποιος να ξεκινήσει και να λειτουργήσει μια επιχείρηση.

Το θέμα όμως είναι, ποιός από όλους αυτούς που είναι σήμερα στη Βουλή θα μπορούσε να σκεφτεί όλα τα παραπάνω;

*Ο Γιώργος Καισάριος είναι μέλος της Συντονιστικής Επιτροπής της Φιλελεύθερης Συμμαχίας
 Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο Market News στις 22 Μαρτίου, 2016.